İnme Sonrası Yutma Bozukluğu

İnme, hızla gelişen, 24 saat veya daha uzun süren, beyin işlevlerinin bir kısmının veya tümünün bozukluğu olarak tanımlamaktadır. 

İnme, dünya toplumlarında kalp hastalıkları ve kanserden sonra üçüncü ölüm nedeni olup, sakatlık ve özürlülük yapan en önemli nedenlerdendir. İnme sonrası gelişebilecek ve ölüm riskini arttıracak en önemli sorunlardan biri  yutma bozukluğu (disfaji)’dir.
 İnme sonrasında  hastaların %30-50’sinde yutma bozukluğu görülmektedir. Akut  inme sonrasında hastaların hemen hemen tümünde hafif düzeyde disfaji görülmektedir. İnmeden 6 ay sonra hastaların -50’sinde disfaji sürebilmektedir.

 İnme geçiren hastalardaki birinci ölüm nedeni akciğer enfeksiyonudur. Akciğer enfeksiyonları inme sonrası hastaların üçte birinin ölümüne neden olmaktadır.   En önde gelen akciğer enfeksiyon nedeni ise yutma bozukluğuna sebebiyle yiyeceklerin akciğerde birikmesine bağlı olarak gelişir.

İnmeler hemisferik, serebellar  ve beyinsapı lezyonlarını takiben iskemik (damar tıkanıklığı) veya hemorojik (kanama) nedenlerle oluşur.

Beyin Sapına Bağlı Lezyonlar:

En önemli yutma merkezleri beyin sapında bulunduğu için bu bölgedeki lezyonlar ciddi disfajilere neden olmaktadır. Disfajiye neden olan beyin sapı vasküler sendromu Wallenberg Sendromudur. Beyin sapı lezyonlarında ve Wallenberg sendromunda özellikle  farengeal fazı etkileyen sorunlar görülür. Genelde faringeal faz tetiklenemez ya da oldukça gecikmeli tetiklenir.

Hemisferik Lezyonlar:

Hemisferik lezyonlar duyu yollarını etkilediği kadar motor yolları da etkileyebilir. Akut ve tek taraflı hemisferik lezyonlarda geçici ve hafif disfajiler görülürken, çift taraflı hemisferik lezyonlarda daha ağır ve uzun süreli disfajiler görülür. Hemisferik lezyonlarda oral ve farengeal fazları etkileyen disfajiler görülür. Oral beslenmenin  geri kazanılması 3-6 hafta sürebilir.

Serebellar Lezyonlar:

Lezyonun serebral korteksin sağında veya solunda oluşuna göre farklı disfajiler görülür. Sol kortikal inmeli hastalarda  hafiften şiddetliye kadar yutma apraksisi görülebilir. Ayrıca oral aprakside buna eşlik edebilir. Sol kortikal inmeli hastalarda genelde oral geçişte gecikme görülür farengeal faz ise normaldir. Sağ kortikal inmeli hastalarda ise  oral geçişteki gecikme daha hafif, farengeal fazdaki gecikme biraz daha uzundur. Bu nedenle aspirasyon riski daha fazladır.

İnmeli hastalarda disfajinin erken tanı ve tedavisi sadece komplikasyonları azaltmakla kalmaz aynı zamanda fonksiyonel durumu da iyileştirerek yutmanın geri kazanımı hızlandırır. İlk kez gerçekleşen inmeler sonrasında hastaların % 95’inin inmeden sonra 9 hafta içinde oral beslenmeye başladığı görülmüştür. Geri kazanımın en hızlı olduğu dönem inme sonrası ilk 3 haftadır. İnme sonrası uygulana trakeostomi, medikal problemler geri kazanım süresini olumsuz etkilemektedir.

Yutma bozukluklarının tedavisinde yutma bozukluğunun nedeni, belirtileri ve tipine bağlı olarak farklı tedavi stratejileri uygulanmaktadır. Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak ya da yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasına yönelik özelleştirilmiş egzersizlerin yapılması, kişinin daha rahat yutması için çeşitli pozisyon ve yutma stratejilerinin uygulanması, Kişinin yutmasının güvenli ve kolay olması için farklı kıvamdaki yiyecek ve içecekle beslenmesi bu çalışmalardan bazılarıdır.

Yutma tedavileri içinde en etkili sonuçlar Elektriksel Uyarı Tekniği (VitalStim Terapi) ile elde edilmektedir. Bu tedavide amaç: yutma bozukluğu bulunan hastaların yutkunma esnasında işlev gören kaslarının elektrik stimülasyonu ile uyarılarak rehabilite etmektir. 

 Merkezimizde yutma terapisinde kullanılan diğer yöntemlerin yanı sıra VitalStim tedavileri uygulanmaktadır.

Dr. Serkan Bengisu
Dil ve Konuşma Terapisti