Çocuklarda Dil Gelişim Basamakları

İstanbul Konuşma Terapisti

Dil toplum tarafından düşünceleri aktarmak için kullanılan, üzerinde uzlaşılmış ve tesadüfi sembollerin kullanıldığı koddur. Dil başlıca iki kategoride incelenmektedir: Alıcı dil ve ifade edici dil. Alıcı dil kısaca pek çok sürecin yardımıyla sözel ifadelerin anlaşılmasıdır. İfade edici dil ise bir düşüncenin ya da duygunun bir sembol ile ifade edilmesidir. Dil kadar dilin edinimi de oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte belli basamaklar söz konusudur:

Doğum-3 Ay Dönemi

Alıcı Dil

  • Yüksek sese karşı irkilir.
  • Kendisiyle konuşulduğunda sessizleşir ya da gülümser.
  • Bir ses duyduğunda emme davranışını hızlandırır ya da yavaşlatır.
  • Annenin sesinin farkındadır ve ağlarken annesinin sesini duyunca susar.

İfade Edici Dil

  • Keyif aldığına ilişkin bazı sesler çıkarır.
  • Çeşitli ihtiyaçlarını ifade etmek için ağlar.
  • Ailesini gördüğünde gülümser.

Konuşma

  • Çoğunlukla ünlü sesleri kullanır.
  • Dudak seslerini ‘’p ve b’’ kullanma eğilimindedirler.

4-6 Ay Dönemi

Alıcı Dil

  • Seslerin geldiği kaynağı gözleriyle takip eder.
  • Annesinin sesindeki değişiklikleri fark eder.
  • Müzik ve ses çıkaran oyuncaklar ilgisini çeker.

İfade Edici Dil

  • Konuşma benzeri bazı sesleri babıldamaya başlar.
  • Kıkırdar ve güler.
  • Heyecanlandığını veya hoşlanmadığını belirtir.
  • Aile üyeleriyle vakit geçirirken veya yalnızken agular.

Konuşma

  • Babıldama başlar.

7 Ay - 1 Yaş Dönemi

Alıcı Dil

  • Basit oyunlardan hoşlanır.
  • Sese doğru döner ve bakar.
  • Çevresindeki konuşmaları dinler. Olayları sezer.
  • Sıkça kullanılan sözcüklerin (süt, bez vb.) farkındadır.
  • Basit yönergeleri (buraya gel vb.) anlar.
  • Belli sözcüklere tepki verirler (‘’hayır’’, ‘’bay-bay’’ ).
  • Yapılan jest ve mimikleri taklit eder.

İfade Edici Dil

  • Kısa ve uzun babıldamalar yapabilir.
  • Sözcük veya ağlama dışı seslerle çevresinin dikkatini çekebilir.
  • Çeşitli konuşma seslerini taklit edebilir.
  • İletişimde jestler kullanır. (el sallama, kucağa alınma isteğinde kolları kaldırma vb.)
  • 1 yaşa yakın dönemde birkaç sözcüğe sahip olabilir. Bu sözcükler yeterince anlaşılır olmayabilir.

Konuşma

  • 7’nci-9’ncu aylarda, , gibi evrensel özellikler taşıyan heceler üretilir.
  • "p, b, t, d" seslerini üretir.

1-2 Yaş Dönemi

Alıcı Dil

  • Sorulduğunda vücudun birkaç bölümünü gösterebilir.
  • Basit yönergeleri gerçekleştirir ve soruları cevaplar. (topu at, bebek nerede?)
  • Basit tekerleme, masal veya şarkıları dinler.
  • Söylenen resmi gösterir.
  • 50 ile100 arası sözcük anlar.

İfade Edici Dil

  • Her ay yeni birkaç sözcük söyler.
  • İki sözcüğü bir arada kullanabilir. ‘’uykum geldi’’, ‘’su ver’’ .
  • Birkaç sözcüklü sorular sorabilir.
  • Sözcük başında farklı ünsüz sesleri kullanabilir.
  • Sesleri ve sözcükleri taklit eder.
  • Zamirleri kullanır (benim, ben, bana).
  • Tek sözcükleri sıralayarak düşüncelerini aktarabilir (‘’anne’’ ‘’ su’’ ‘’anne’’ ‘’mama’’ .
  • Kelime haznesinde 20-50 arasında sözcük vardır. Bu sözcükleri uygun bağlamlarda kullanır.

Konuşma

  • Tek sözcük, anlaşılmaz sözcükler söyleyebilir
  • Bazı sesleri sözcük başında ve sonunda kullanmayabilir.
  • Konuşmanın anlaşılırlığı 18 ayda % 20 - 25 oranında anlaşılırdır.
  • "p, b, m, n,v, h, k, g" seslerini kullanır.

2-3 Yaş Dönemi

Alıcı Dil

  • Sözcükler anlamlarındaki farklılıkları anlar. (git-dur, içinde-üstünde, büyük küçük vb.)
  • Sıralı yönergeleri anlar. (topu al ve kutuya koy)
  • Uzun sürelerde işitsel öyküleri dinlemekten hoşlanır.
  • Kullandığı objeyi tanımlar.
  • Çeşitli kategorilerde sözcükleri anlar (isim, fiil, zamir, sıfat).
  • Ek kullanımını anlar.
  • Bazı tanımlayıcı-niteleyici sözcükleri anlar ‘’büyük ayı, ıslak çorap, ağlayan bebek’’
  • Öğrenmek için dinler.

İfade Edici Dil

  • Hemen hemen her şey için bir sözcük kullanır.
  • İki-üç sözcüklü ifadeler kullanır.
  • Çevresindekiler tarafından konuşması anlaşılırdır.
  • Sıklıkla adlandırarak nesneyi ister ya da nesneye dikkat çeker.
  • Kelime hazinesi her ay 10-20 kelime zenginleşir.
  • 100 den fazla sözcük söyler (400 sözcüğe kadar çıkabilir)
  • ‘’çünkü, ‘’yada’’, ‘ise/eğer’’gibi sözcükleri kullanır.
  • Soru sorabilir.
  • İyelik ekini kullanır.
  • Olumsuz anlam aktaran cümleler kurabilir.

Konuşma

  • “p,b,m,n,v,h,f,y,k,g,t,d” seslerini kullanır.
  • 24. ayda anlaşılabilirlik % 50-75 arasındadır. 36.ayda konuşmanın anlaşılırlığı % 80 – 90’ a çıkmıştır.

3-4 Yaş Dönemi

Alıcı Dil

  • Nesnelerin işlevlerini anlar.
  • Basit soruları anlar ve yanıtlar.
  • Kim, nerede, nasıl, niçin sorularını anlar.
  • Başka bir odadan çağırılınca duyar.

İfade Edici Dil

  • Aile dışındaki insanlarda konuşmasını anlar.
  • Kolaylıkla konuşur, konuşmasında tekrarlar yoktur.
  • 4 ya da daha fazla sözcükten oluşan cümleler kurar.
  • Yakın zamanda olmuş olaylar hakkında konuşur.
  • Evdeki ya da yuvadaki yaptıklarını anlatır.

Konuşma

  • Konuşma tamamen anlaşılır olmuştur.
  • “s,z,ş,j,ç,c” seslerini üretir.

4-5 Yaş Dönemi

Alıcı Dil

  • Ardışık olayları anlar.
  • Nasıl’ sorusunu yanıtlar.
  • Genel olarak basit komutları yerine getirir
  • Kısa hikâyeleri dinler ve sorulara cevap verir.
  • Evde ve okulda anlatılanların çoğunu duyar ve anlar.

İfade Edici Dil

  • Sesi nettir.
  • Ayrıntı içeren cümleler kullanır.
  • Konuyla ilgili hikâyeler anlatır.
  • Yetişkinler ve çocuklarla iletişim kurabilir.
  • Belli bir konu üzerinde konuşmayı sürdürebilir.

Konuşma

  • Çoğu sesi düzgün söyler.
  • “l,r,” seslerini üretir.
  • Başkalarıyla kolaylıkla iletişim kurar.
  • Yetişkinlerinkine yakın düzeyde dilbilgisi kullanır ve detaylar hakkında konuşur.

Dr. Serkan Bengisu
Dil ve Konuşma Terapisti

Makaleler