Kekemelikte Kullanılan Tedavi Yöntemleri
Kekemelik probleminde uygulanan konuşma terapilerinde amaç, akıcılığın arttırılması ve iletişimin daha başarılı hale getirilmesidir. Bu amaç için dil ve konuşma terapistlerinin uyguladığı bir çok yöntem vardır. Bu tekniklerin uygulanması sırasında geribildirim vermek için bazı aletlerden ya da programlardan da faydalanılabilir. Ayrıca aile bireylerine de konuşma hızının yavaşlatılması ya da kekemeliği olan kişinin konuşmasının kesilmemesi şeklinde önerilerde bulunulur.
Kekemelik tedavilerinde izlenen sıra; değerlendirme, fark ettirme, değiştirme (tedavinin özü) ve genellemedir. Değerlendirme aşamasında amaç, kekemelik davranışını tanıma, kekemelikle ilgili ayırıcı tanı yapma, kekemelik şiddetini ve terapi hedeflerini belirlemektir. Kekemelik terapisine başlarken kekeleyen bireylerin konuşma davranışları ve kekemelik özellikleri değerlendirilir. Ayrıca kişinin kendisinin kekemelik davranışı hakkındaki düşünce ve tutumları ve bu kişinin çevresindeki insanların tutumları ve davranışları dikkate alınır. Fark ettirme aşamasında kişilere kekemelik problemi hakkında ve kendi düzeyleri hakkında bilgi verilir.
Değiştirme aşaması yani terapi aşamasında birçok farklı terapi yöntemi kullanılmaktadır. Ancak tüm terapi yöntemlerinin ortak yanı konuşma hızının yavaşlatılması ve konuşmanın yeniden düzenlenerek akıcı bir form kazanmasıdır. Uygulanacak terapi yöntemi belirlenirken uygulanacak yöntemin kişilerin hayatında kullanabileceği ve hayat akışını değiştirmeyeceği bir yöntem olması önemlidir. Bu nedenle 15 gün susularak ya da aşırı yavaş konuşularak kazanılan akıcılık zaman içerisinde yitirilmekte ve kekemelik problemi tekrar ortaya çıkmaktadır.
Kekemelik terapisinde; blok modifikasyonu, kolay konuşma tekniği, uzatılmış konuşma, nefes alıştırmaları gibi teknikler kullanılmaktadır. Bu tekniklerin dışında terapilerde yararlanılan çeşitli aletler de vardır. Kekeleyen kişinin konuşmasının belli bir oranda yavaşlatılarak kişinin kendi sesini duymamasını amaçlayan geciktirilmiş işitsel dönüt (Delayed Auditory Feedback), kekeleyen kişinin konuşmaya başladığında kulağına verilen bir gürültü ile kişinin sesini maskeleyen ve bireye geri bildirim veren araçlardan da zaman zaman yararlanılabilmektedir.
Kekemelik tedavisinin en zor ve zahmetli bölümü tedavide elde edilen alışkanlıkları günlük yaşama taşımaktır. Bu aşamaya “genelleme” aşaması denir. Klinik ortamda kazanılan bilgi ve davranışların gündelik yaşama geçirilmesi ve korunması gerekmektedir. İzlem sırasında hastanın hangi ortamlarda daha çok güçlük çektiği, hangi ortamlarda rahat olduğu ile ilgili bir takip listesi ve bununla ilgili bir değerlendirme skalası kullanılabilir.
Ayrıca okul öncesi çocuklar için farklı ülkelerde geliştirilmiş “Lidcombe”, “Fun with Fluency” vb. değişik programlar uygulanmaktadır.
Kekemelik problemi yaşayan kişilerin bu konuda uzman kişilerden yardım alması önemlidir. Bu konuda eğitime sahip uzman dil ve konuşma terapistlerince uygulanacak terapiler kekemelik probleminin giderilmesinde yardımcı olacaktır. Dil ve konuşma terapistliği eğitimi olmayan kişilerce yapılan, kısa sürelerde kesin çözümler öneren programların gerçeği yansıtmadığı ve kısa vadede bir iyileşme olsa da zamanla kekemelik semptomlarının tekrar ortaya çıktığı unutulmamalıdır.
Gerek çocukluklarda gerekse yetişkinliklerde kekemeliği kontrol altına alabilmek ve akıcı konuşmayı sağlamak mümkündür. Sanılanın aksine kekemelik tedavisine başlamak için okuma yazmayı öğrenmeyi beklemekte gerekmemektedir. Bu konuda uzman dil ve konuşma terapistinden yardım almak ve iyileşmek için istekli olmak sorunun giderilmesine yardımcı olacaktır.
Dr. Serkan Bengisu
Dil ve Konuşma Terapisti
