Yutma Bozuklukları Hakkındaki Sorular
Yutma Bozukluğu Nedir?
Yutma bozukluğu (disfaji), yeme ve içme sırasında görülen yutma güçlükleridir. Yutma bozukluğu üç farklı yutma evresinde gerçekleşebilir:
Oral faz: Yiyeceği ya da içeceği emme, çiğneme ya da ağızdan boğaza doğru gönderme aşamasında görülebilen sorunlar
Faringeal faz: Yiyeceği ya da içeceği yemek borusuna göndermekte yani yiyecek ve içeceklerin yanlış yönde giderek nefes borusuna kaçmasını önlemek için nefes borusunun kapanmasında görülebilen sorunlar
Özofageal faz: Yiyecek ve içeceğin yemek borusundan mideye gönderilmesinde görülebilen sorunlar
Yutma bozukluğunun nedenleri nedir?
Yutma bozukluğu sinir sistemi hasarlarından, baş boyun bölgesini ilgilendiren çeşitli sorunlarından ya da hastalıklardan kaynaklanabilir:
- İnme
- Beyin travması
- Parkinson hastalığı
- Multipl skleroz
- Serebral palsi
- Alzheimer hastalığı
- Ağız, boğaz ya da yutak kanserleri
- Baş-boyun cerrahisi
- Ağız hijyeni sorunları (Eksik diş olması, çürük ya da uygun olmayan diş protezi kullanılması)
Yutma bozukluğunun belirtileri nelerdir?
Yutma bozukluğunun pek çok belirtisi bulunmaktadır:
- Yemek yeme ya da içme sırasında veya hemen ardından öksürme
- Yemek yeme ya da içme sırasında veya hemen ardından “ıslak” ses
- Çiğneme ya da yutma için daha fazla güç ya da zaman harcanması
- Yetersiz beslenmeden kaynaklanan dolayı kilo kaybı ve dehidrasyon (susuz kalma)
- Tekrarlayan zatürre ya da yemek yedikten sonra nefes alırken sıkışma
- Ağızdan yemek ya da sıvı akması veya ağızda yemeğin birikmesi
Yutma bozukluğu tanısı nasıl konur?
Yutma bozuklukları alanında uzmanlaşmış uzman dil ve konuşma terapisti yeme ve içme sorunu yaşayan kişileri değerlendirir. Uzman dil ve konuşma terapisti değerlendirme sırasında aşağıda anlatılan değerlendirmeyi gerçekleştirir:
- Hastanın tıbbi durumunun ve yutma bozukluğu ile ilgili bilgilerinin öğrenilmesi
- Yutmada rol oynayan kas ve yapıların (dudak, dil, çene, damak gibi) güç ve hareketlerinin değerlendirilmesi
- Yeme ve içme sırasındaki hastanın duruşunun ve ağız hareketlerinin değerlendirilmesi
- Yutma bozukluğunun aletsel değerlendirilmesi
Yutma bozukluğunun tedavisi nasıldır?
Yutma bozukluğunun tedavisi, uzman dil ve konuşma terapisti tarafından yutma bozukluğunun nedeni, belirtileri ve tipine bağlı olarak planlanmasıdır. Tedavi sırasında;
- Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak ya da yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasına yönelik özelleştirilmiş egzersizlerin yapılması
- Kişinin daha rahat yutması için çeşitli pozisyon ve yutma stratejilerinin uygulanması
- Kişinin yutmasının güvenli ve kolay olması için farklı kıvamdaki yiyecek ve içecekle beslenmesi
Yutma bozukluğu kişinin hayatını nasıl etkiler?
Yutma bozukluğu kişinin hayatını farklı şekillerde etkileyebilir:
- Yeterince beslenmeme ve dehidrasyon
- Yemek ve içmekten daha az keyif alma
- Yemekli sosyal ortamlarda bulunmaktan kaçınma, bu tür ortamlarda utanma ya da kendini çekme
- Zatürre ya da kronik akciğer bozukluğuna yol açacak aspirasyon (yiyecek ya da içeceğin soluk borusuna kaçması) riski
Kaynakça
http://www.asha.org/public/speech/swallowing/Swallowing-Disorders-in-Adults
