Dil ve Konuşma Bozuklukları Hakkındaki Sorular

Dil nedir?

Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan oldukça gelişmiş bir araçtır. Düşüncelerimizi, isteklerimizi ve gereksinimlerimizi iletebilmek için öğrendiğimiz koddur. Okumak, yazmak, konuşmak ve jestler dilin biçimleridir. Dil sözlü, yazılı ya da jestlere bağlı olabilir.

Dil kodunu ne oluşturur?

Dil bir dizi kurallardan oluşur. Bunlar : Sınırlı sayıda ses birimleri, heceler ya da vücut hareketlerinden sonsuz sayıda sözcük ya da işaret yaratmak, kök sözcüklerin anlamlarını geliştirmek (kız+lar=kızlar gibi), sözcükleri bir araya getirerek cümleler ve daha uzun metinler oluşturmak (dilin grameri), sözcüklere anlam yüklemek, sohbet etmek, öykü anlatmak ve farklı amaç ve durumlarda farklı dinleyici gereksinimlerine göre dilin farklı biçimlerini kullanmak, dilin bileşenlerini oluşturur.

Konuşma nedir?

Konuşma, sözel dilin seslerle ifade biçimidir. Konuşma beyinden başlayan ve ses aracılığı ile ifade edilen karmaşık motor bir işlevdir. Konuşma seslerinin oluşturulması, bunların heceler ve sözcükler, nihayet cümleler halinde ifadesi birçok organın katılımını içerir.

Konuşma ve dil arasında ne fark vardır?

Dil ve konuşma terimlerini birbirinden farklı kavramlardır. Sözel iletişim dil ve konuşma gelişimini içeren kompleks bir gelişim alanıdır. Dil, düşüncelerimizi sembolik olarak kodladığımız ve iletişim kurmak için kullandığımız toplumsal bir süreçtir. Konuşma ise sözel dildeki sesleri çıkarmak için gerekli olan motor işlemlerdir. Dil ve konuşma sorunlarında uygulanacak tedavi yaklaşımları da farklıdır. Bu nedenle bunları birbirinden ayırt etmek önemlidir.

Dil bozukluğu nedir?

Dil bozukluğu, dilin biçim, içerik, kullanıma ilişkin kuralların edinilmesi ve kullanılmasında sorunların görülmesidir. Bu durumda dili anlama ve/veya ifadeye yönelik sembolik işlevler bozulur.

Konuşma bozuklukları nelerdir?

Konuşma bozuklukları konuşmayı sağlayan motor işlevlerde bir problemim varlığına bağlı olarak ortaya çıkar. Bunlar: telaffuz, akıcılık, vurgu, tonlama, ritim, hız ile ilgili sorunlarıdır.

Çocuklar dil kurallarını nasıl öğrenirler?

Çocuklar dili ve konuşmayı, çevrelerinde konuşulan dili dinleyerek ve işittiklerini uygulayarak öğrenirler. Bu yol, dil kodunun kurallarını edinmelerini sağlar. Dil bir defada öğrenilmez, zaman içinde yerleşir, edinilir.

Aileler, çocuklarına konuşmayı öğrenmeleri için nasıl yardım edebilir?

Çocukla konuşarak, kitap okuyarak. Çocuktan konuşmasını isteyerek değil, çocuğu konuşmaya teşvik ederek ve konuşmayı eğlence haline getirerek.

Çocuk dili ve konuşması hangi yaşlarda nasıldır?

Farklı yaşlarda farklı davranışlar beklenir. Örneğin, 1 yaşında çocuk bir-iki kelime kullanmalı, basit istekleri takip edebilmeli (“buraya gel” gibi ), basit soruları anlayabilmelidir (“ayakkabıların nerede?”gibi). 2-3 yaşlarında, iki ya da üç kelimelik cümleleri konuşurken veya bir şeyler sorarken dilini kullanmalı ve iki isteği aynı anda yerine getirebilmelidir (“topunu getir ve masanın üstüne koy” gibi). Ayrıca çocuğun konuşması hem aileye hem de onu tanımayanlara anlaşılır olmalıdır. Her çocuğun kendine özgü gelişimi vardır.

Çocuğumun konuşma sorunu hakkında ne zaman profesyonel bir yardım almalıyım?

Kaygı duymaya başladığınız zaman. Gecikmeyin. Hiçbir çocuk yardım almak için küçük değildir. Eğer bir sorun varsa, erken müdahale önemlidir. Eğer sorun yoksa, içiniz rahat eder.

İşitme sorunları dil ve konuşmayı etkiler mi?

Evet. Özellikle yaşamın ilk yılı dil ve konuşma öğrenilmesi için önemlidir. Hafif işitme kayıpları bile çevrelerindeki dil ve konuşma girdilerini kaçırmalarına sebep olabilir ve önemli gelişimsel gecikmelerle sonuçlanabilir. Bilhassa, kulak enfeksiyonu, sık üşütme ve diğer üst solunum yolu enfeksiyonu ya da alerji durumları sık tekrarlanıyorsa, aileler, çocuklarını düzenli olarak odyolog’a götürerek işitme muayenesi yaptırmalıdır.

Dil özrüne sebep olan fiziksel nedenler var mıdır?

Vardır, ancak dil özrü, herhangi  bilinen bir fiziksel neden olmaksızın da gözlenir.

Diğer nedenler nelerdir?

Bazen çocuklar dilin kurallarını öğrenebilmek için yeterli dil girdisine maruz kalmayabilirler. Çocuk konuşmaya ihtiyaç duymayabilir çünkü aileler konuşmadan ziyade, çocuğun işaretlerine ve jestlerine hemen karşılık verirler. Ayrıca birçok dil özrünün tanımlanabilen bir nedeni yoktur.

Dil özürü için ne yapılabilir?

Çocuk gelişiminde deneyimli bir dil ve konuşma terapisti çocuğun dil gelişimini değerlendirebilir, bireysel veya grup terapi planı yapabilir.

Yetişkinlerde görülen bazı dil ve konuşma problemleri nelerdir?

Yetişkinlerde rastlanan dil ve konuşma problemleri çocuklukta başlayıp devam eden problemler olabileceği gibi, kafa travması veya beyin kanaması gibi sebeplerden dolayı sonradan edinilmiş bozukluklar da olabilir. Ayrıca çocuklukta gerektiği şekilde tedavi edilmeyen bazı iletişim problemleri ileriki yaşlarda da devam edebilir. Beyin kanamasından sonra kişinin konuşma veya anlama yeteneğini kaybetmesi, trafik kazası veya düşme sonrası gelişen kafa travmalarına bağlı kognitif iletişim bozuklukları, nörolojik sebeplere bağlı gelişen yutma bozuklukları, yine nörolojik sebeplere bağlı telaffuz problemleri, ses hastalıkları veya kekemelik yetişkinlikte rastlanan konuşma ve lisan problemlerinin başında gelir. Özellikle nörolojik sebeplerden dolayı sonradan edinilen di ve konuşma problemlerinde uzman bil ve konuşma terapistinin mümkün olduğu kadar erken devreye girmesi terapi süreci ve terapinin verimliliği açısından son derece önemlidir.